"الكفاية" ليست شيئًا قديمًا، إنها مبدأ أساسي لا يزال صالحًا في هذا العصر

ถ้าคิดว่า ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เป็นอย่างสิ่งเลิกใช้แล้ว คุณคิดผิดไปหมด ในศตวรรษที่ 21 เมื่อโลกเต็มไปด้วยความเลวร้ายจากการบริโภคเกินขีดและการแข่งขันไร้ที่สิ้นสุด ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงกลับกลายเป็นวิธีคิดที่จำเป็นมากกว่าที่เคยเป็นมา

ที่มาของ “พอเพียง” - สั่งตัวตั้งแต่ยุคที่อาการหนักเบา

เรื่องราวเริ่มต้นในปี 2517 เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ได้ทรงพระราชทานพระบรมราโชวาทให้กับนิสิตมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ประเทศไทยในช่วงนั้นมีการขยายตัวทางเศรษฐกิจอย่างรวดเร็ว แต่เงินทุนส่วนใหญ่มาจากการกู้ยืมจากต่างประเทศ สร้างความเหลื่อมล้ำและปัญหาสิ่งแวดล้อมมากมาย พระองค์ท่านจึงชี้แนะให้มีพื้นฐาน “พอมี พอกิน พอใช้” เพื่อบดบังศีลธรรมในการพัฒนาประเทศ

ต่อมาในปี 2539 พระองค์ท่านได้ยำเตือนว่า “การเป็นเสือไม่สำคัญ สำคัญคือต้องมีเศรษฐกิจพอมีพอกิน” ประเทศไม่จำเป็นต้องเป็นมหาอำนาจทางการค้า แต่ต้องมีความพอเพียงพอสมควร พอประมาณและสามารถพึ่งพาตัวเองได้ บทเรียนนี้ได้รับการยืนยันในปี 2540 เมื่อวิกฤตการณ์ต้มยำกุ้งเกิดขึ้น ประเทศไทยและประเทศเพื่อนบ้านที่ยึดมั่นในการเจริญเติบโตแบบไม่มีหยุดนิ่งต้องเผชิญกับความพ่ายแพ้ ในขณะนั้นปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงกลับเป็นที่พึ่งที่ช่วยให้หลายชุมชนฟื้นตัวขึ้นมา

ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง คือการดำรงชีวิตที่มีจ่ายจริง

อย่าลืมว่า ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ไม่ได้หมายความว่าต้องออกไปปลูกข้าว ทอผ้า ผลิตอาหารด้วยตัวเอง คำว่า “พอเพียง” จึงหมายความว่า การดำเนินชีวิตอยู่บนพื้นฐานของความพอประมาณ ความมีเหตุผล และการมีระบบภูมิคุ้มกันที่ดี เพื่อให้สามารถรับมือกับการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจได้อย่างยืดหยุ่น

ขอแบ่งออกเป็น 3 ประเด็นหลัก:

ความพอประมาณ - ไม่ใช่ความตระหนี่ มันคือการหารายได้ด้วยวิธีที่สุจริต ไม่บิดเบือนผู้อื่น และใช้จ่ายตามฐานะความเป็นอยู่ของตัวเอง ไม่สุรุ่ยสุร่ายจนต้องไปกู้ยืม

ความมีเหตุผล - ก่อนทำอะไรต้องคิด ต้องวางแผน ต้องวิเคราะห์ว่าสมควรไหม เพราะถ้าทำตามอารมณ์ ผลลัพธ์ก็จะเป็นแบบนั้น

ระบบภูมิคุ้มกัน - ต้องเตรียมตัวไว้รับมือกับเหตุการณ์ที่ไม่คาดคิด เช่น เศรษฐกิจตกต่ำ ราคาสินค้าพุ่งขึ้น หรือการณ์ฉุกเฉินต่างๆ

แต่มีเงื่อนไขเพิ่มเติม 2 ข้อที่ต้องตัด: ความรู้ และ คุณธรรม ความรู้คือการศึกษา การเรียนรู้จากประสบการณ์ส่วนตัวและผู้เชี่ยวชาญ คุณธรรมคือความซื่อสัตย์ ความขยัน ความเป็นธรรมในการทำงาน ทั้งสองอย่างนี้จึงใช้เป็นเสบียงในการชีวิต

เศรษฐกิจพอเพียงในโลกความเป็นจริง

ในภาคเกษตรกรรม

เกษตรกรไทยหลายคนได้นำหลักการเศรษฐกิจพอเพียงมาปฏิบัติ เช่น การทำไร่นาสวนผสม ปลูกข้าว ปลูกผักสวนครัว เลี้ยงปลา ผลมากว่าหากใจความที่เป็นวิปหารณ์ เกษตรกรไม่ต้องพึ่งพาผลผลิตเพียงชนิดเดียว เมื่อนาข้าวให้ผลไม่ดี ยังมีผักและปลาเลี้ยงเอาไว้ ลดความเสี่ยงและสร้างรายได้หลากหลาย

นอกจากนี้ยังมี “เกษตรทฤษฎีใหม่” ที่หลวงพ่อชัย เล็ก อินทชูรส ได้คิดค้นขึ้นมา แบ่งพื้นที่ออกเป็นสัดส่วนต่างๆ เช่น 30% นาข้าว 30% ปลูกพืชอื่น 30% เลี้ยงสัตว์ และ 10% ขุดสระน้ำ เศรษฐกิจพอเพียงจึงไม่ได้อยู่ในหนังสือหรือการบรรยายเท่านั้น มันเป็นวิธีการจริงๆ ที่ใช้ได้

ในภาคอุตสาหกรรมและพาณิชย์

ธุรกิจที่ยึดมั่นในปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง จะเลือกใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า ตั้งขนาดการผลิตให้เหมาะสมกับความสามารถบริหาร และเน้นผลกำไรในระยะยาวแทนการทำเงินด้วยวิธีข้ายขวาง ผู้บริหารต้องมีซื่อสัตย์ ไม่เอาเปรียบผู้บริโภค แรงงาน หรือผู้จำหน่ายวัตถุดิบ เน้นใช้วัตถุดิบท้องถิ่นและตลาดท้องถิ่นก่อน

ธุรกิจแบบนี้อาจดูไม่ได้ดั่งจำเพาะครั้งแรก แต่มันเป็นทางยาวที่จะให้ธุรกิจคงอยู่นาน และไม่อาศัยการฉวยโอกาสรวบรวมของกำไรสูงแบบเพียงแต่ชั่วคราว

ตัวเลือกของคนเรา

ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง สามารถนำไปปรับใช้ได้ทั่วทุกช่องทางทุกรูปแบบเศรษฐกิจ ไม่ว่าจะเป็นภาคการเงิน ภาคอุตสาหกรรม ภาคพาณิชย์ ตลาดหลักทรัพย์ หรือแม้กระทั่งการลงทุนระหว่างประเทศ เพียงแค่ยึดหลักทางสายกลางและจำไว้ว่า

• ศึกษาหาความรู้และฝึกฝนทักษะ
• อดทนและขยัน
• ประกอบอาชีพด้วยสุจริต
• หาสมดุลระหว่างการทำงานและชีวิตส่วนตัว
• วางแผนการเงินอย่างรอบครอบ
• ใช้จ่ายมีเหตุผล
• คิดให้ดีก่อนลงมือ

สายกลางนั้นไม่ใช่ความล้าหลัง ไม่ใช่ความหมกมุ่น มันคือความสมควรรู้จักตัวเอง รู้จักจังหวะ และรู้จักว่าจะไปไหนต่อไป

ที่จริงแล้ว ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง คือศิลปะการใช้ชีวิต

ในปี 2549 องค์การสหประชาชาติได้ยกย่องพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ว่าเป็น “Developer King” และให้รางวัล Human Development Lifetime Achievement Award เพราะว่า ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงนั้นสอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาอย่างยั่งยืน (Sustainable Development Goals) ของยูเอ็น

ไม่ว่าคุณเป็นเกษตรกร ผู้ประกอบการ พนักงาน หรือแม้แต่นักลงทุน ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง สามารถช่วยให้คุณอยู่ได้อย่างมั่นคง ยั่งยืน และไม่ต้องวิตกกังวลเพราะการเปลี่ยนแปลงจากภายนอก เพราะว่าคุณได้สร้างพื้นฐาน ได้สร้างระบบภูมิคุ้มกันแล้ว

เศรษฐกิจพอเพียง มันคือการศึกษา มันคือศรัทธา มันคือจิตสำนึก และเหนือสิ่งอื่นใด มันคือชีวิตที่มีสติ การมีสติในการใช้ชีวิต ถึงแม้ว่าจะมีสิ่งที่ท้าทายมากมายหน้าหนึ่ง คุณก็ยังสามารถจัดการได้