Bản đồ hệ sinh thái Ethereum ZK Rollup năm 2025: 11 dự án đáng chú ý

Tại sao ZK Rollup bỗng dưng hot?

Ethereum tắc nghẽn nghiêm trọng, phí Gas thì đắt không tưởng—đây là vấn đề cũ rồi. Công nghệ Rollup ra đời để giải cứu, và ZK Rollup đang trở thành ngôi sao của đường đua L2 nhờ cân bằng hoàn hảo giữa bảo mật và tốc độ.

Nói đơn giản: ZK Rollup gom nhiều giao dịch xử lý ngoài chuỗi, dùng bằng chứng không kiến thức để xác nhận các giao dịch này thực sự hợp lệ, rồi gửi bằng chứng về mainnet xác thực. Toàn bộ quá trình vừa nhanh, vừa tiết kiệm, lại đảm bảo an toàn. So với Optimistic Rollup phải chờ thời gian tranh chấp, giao dịch của ZK được xác nhận cuối cùng ngay lập tức—đây chính là ưu thế.

Lướt nhanh hệ sinh thái

Đào sâu các dự án trọng điểm

🥇 Manta Network —— Ngôi sao mới của DeFi riêng tư

Giải pháp ZK có TVL cao nhất ($851M), lên mainnet từ 9/2023 đến nay đã tăng gấp nhiều lần. Dùng zk-SNARKs để bảo vệ quyền riêng tư, tài sản và số tiền giao dịch đều được mã hóa, nhưng hợp lệ vẫn xác thực được trên chuỗi—điều này gần như hiếm có trong DeFi.

Đã vượt mặt Base của Coinbase, trở thành L2 lớn thứ tư trên Ethereum. Vì sao? Quyền riêng tư là nhu cầu thiết yếu, đặc biệt với cá mập không muốn bị theo dõi.

🥈 zkSync Era —— Chiến trường không thể bỏ lỡ cho developer

TVL $555M, do Matter Labs phát triển. Lợi thế cốt lõi là tương thích hoàn toàn với EVM—hợp đồng Ethereum của bạn chỉ cần copy-paste là chạy, không phải viết lại code. Đây là phao cứu sinh với đội ngũ muốn lên L2 càng nhanh càng tốt.

Gas cực rẻ, chỉ vài xu, lý tưởng cho giao dịch tần suất cao và game on-chain.

🥉 Starknet —— Ứng viên đỉnh cao công nghệ

TVL $170M, sử dụng STARKs thay cho SNARKs. Khác biệt là gì? STARKs không cần thiết lập tin cậy, còn chống được máy tính lượng tử—đây là bảo hiểm tương lai.

Hỗ trợ tính toán đa năng, nghĩa là có thể chạy bất kỳ logic nào, linh hoạt nhất. Đổi lại độ phức tạp cao, nhưng nếu bạn muốn sự bền vững, Starknet là lựa chọn đặt cược.

🔥 Các dự án mới nổi

Taiko (vừa lên testnet tháng 1/2024) sử dụng “based sequencer”—trao quyền đóng gói giao dịch cho validator của Ethereum, không cần tự nuôi sequencer, giảm đáng kể rủi ro tập trung và kiểm duyệt. Đã huy động $37M, được cộng đồng dev chú ý.

Aztec đi theo hướng riêng tư, dùng ngôn ngữ Noir giúp dev viết mạch ZK dễ hơn. Mô hình riêng tư tùy chọn, phù hợp nhiều use case.

ZKFair tập trung vào DEX chống MEV (chống front-running), đây là nỗi đau còn cấp bách hơn cả quyền riêng tư—rất nhiều giao dịch bị bot nhắm chỉ vì thứ tự bị thao túng.

Vẫn còn những thách thức

• Tạo bằng chứng tiêu tốn tài nguyên —— cần sức mạnh tính toán lớn, chi phí hiện vẫn là vấn đề
• Thanh khoản bị phân mảnh —— 11 dự án chia nhỏ hệ sinh thái, cả người dùng lẫn dự án đều phải lựa chọn
• Khó khăn phát triển —— Mật mã học ZK rất phức tạp, không phải team nào cũng làm được
• Trải nghiệm cross-chain —— Tuy mỗi bên đều rất nhanh, nhưng chuyển tiền giữa các L2 vẫn khá bất tiện

Nhìn về 2025?

Đúng chu kỳ tăng trưởng, ZK Rollup đã bước từ giai đoạn ý tưởng sang thực tế ứng dụng. Dự báo sẽ thấy:

1. Ứng dụng lớn lần lượt chuyển dịch —— GameFi và DeFi sẽ ưu tiên lên L2 để tranh thủ lợi ích
2. Thanh khoản tập trung —— Không phải L2 nào cũng sống sót, có thể xuất hiện “winner takes all”
3. Công nghệ hoàn thiện —— Tốc độ và chi phí tạo bằng chứng tiếp tục tối ưu, trải nghiệm gần giống L1 hơn
4. Đột phá tương tác đa chuỗi —— Bridge giữa các L2 mượt hơn

Quan điểm cốt lõi

ZK Rollup giải quyết khủng hoảng khả dụng của Ethereum, chứ không phải khủng hoảng phi tập trung. Nếu bạn còn xếp hàng trên L1, trả Gas cao, hãy chủ động chuyển sang L2 phù hợp. Quan tâm quyền riêng tư chọn Manta, muốn triển khai nhanh chọn zkSync, ưu tiên an toàn tuyệt đối chọn Starknet.

Không có lựa chọn tối ưu tuyệt đối, chỉ có tối ưu cho từng kịch bản.