Cách đánh giá đúng đắn về mức độ đắt rẻ của cổ phiếu bằng tỷ lệ P/E

Khi thị trường chứng khoán giảm mạnh, nhiều nhà đầu tư bắt đầu tìm kiếm cơ hội tích lũy cổ phiếu rẻ. Nhưng câu hỏi khiến họ băn khoăn là “Giá hiện tại có thực sự rẻ không?” và “Khi nào sẽ lỗ và bắt đầu có lợi nhuận từ việc nắm giữ cổ phiếu?” Trong nhiều phương pháp đo lường giá trị cổ phiếu, có một công cụ được các nhà đầu tư giá trị hoặc Value Investor ưa chuộng nhất, đó là PE ratio, giúp hình dung rõ ràng xem mỗi cổ phiếu có hợp lý về giá hay không.

P/E là tỷ số dùng để so sánh giá cổ phiếu với lợi nhuận của công ty

P/E ratio hay Price per Earning ratio thể hiện chính xác ý nghĩa, là tỷ số thể hiện mối quan hệ giữa giá cổ phiếu và lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu. Chỉ số này cho biết rằng, khi mua cổ phiếu ở giá hiện tại, nhà đầu tư phải chờ bao nhiêu năm để thu hồi vốn, giả định công ty duy trì lợi nhuận đều đặn hàng năm.

Chữ P tượng trưng cho giá mà nhà đầu tư trả để mua cổ phiếu, càng thấp càng tốt vì cho thấy thời gian thu hồi vốn sẽ ngắn hơn. E hoặc EPS (Earning Per Share) là lợi nhuận ròng mà công ty tạo ra trên mỗi cổ phiếu hàng năm. Chỉ số này lấy lợi nhuận ròng của công ty chia cho tổng số cổ phiếu, do đó, đối với cổ đông, EPS chính là phần lợi nhuận họ nhận được hàng năm.

Cách tính P/E Ratio rất đơn giản, chỉ cần chia hai số

Công thức tính P/E ratio không phức tạp:

PE = Giá cổ phiếu ÷ EPS

Ví dụ để rõ hơn, giả sử nhà đầu tư tìm thấy cổ phiếu yêu thích có giá 5 đồng/cổ phiếu, trong khi công ty có EPS là 0.5 đồng. Khi lấy 5 ÷ 0.5, ta được P/E ratio bằng 10.

Ý nghĩa của con số 10 này là “cần chờ 10 năm”, mỗi năm lợi nhuận 0.5 đồng, tổng cộng 5 đồng, bằng đúng giá mua. Sau 10 năm, lợi nhuận tích lũy sẽ đủ để thu hồi vốn, và sau năm thứ 10, cổ phiếu bắt đầu sinh lợi. Thấp P/E càng cho thấy thời gian thu hồi vốn ngắn, tức là rủi ro lỗ sẽ nhanh hơn và bắt đầu sinh lợi sớm hơn.

Forward P/E và Trailing P/E khác nhau như thế nào

Khi phân tích P/E ratio, nhà đầu tư sẽ thấy có hai cách phổ biến là Forward P/E và Trailing P/E.

Forward P/E dự đoán lợi nhuận trong tương lai

Forward P/E lấy giá cổ phiếu hiện tại chia cho lợi nhuận dự kiến trong năm tới. Đây là cách nhìn về phía trước, giúp đánh giá tiềm năng của công ty. Công cụ này hữu ích vì cho thấy khả năng phát triển của doanh nghiệp, nhưng cũng có nhược điểm là dự đoán không chính xác 100%. Đôi khi, công ty có thể ước tính lợi nhuận thấp để vượt mục tiêu cuối kỳ, hoặc các nhà phân tích bên ngoài đưa ra con số xa thực tế.

Trailing P/E dựa trên kết quả thực tế

Trailing P/E dựa trên lợi nhuận thực tế của 12 tháng gần nhất. Phương pháp này phổ biến vì dữ liệu thực, dễ tính toán. Nhiều nhà đầu tư thích Trailing P/E vì không phụ thuộc vào dự đoán của người khác. Tuy nhiên, điểm yếu là lợi nhuận quá khứ không phản ánh chính xác tương lai. Nếu công ty vừa mở rộng sản xuất hoặc thâm nhập thị trường mới, Trailing P/E có thể không phản ánh đúng thay đổi đó ngay lập tức.

P/E có thể thay đổi theo các yếu tố bên ngoài, ảnh hưởng đến thời gian thu hồi vốn

Dù P/E là công cụ giá trị, nhưng có hạn chế mà nhà đầu tư cần lưu ý. Chính là EPS không cố định trong thời gian nắm giữ cổ phiếu.

Hãy tưởng tượng, nhà đầu tư mua cổ phiếu giá 5 đồng, EPS 0.5 đồng, P/E là 10. Dự định chờ 10 năm. Nhưng sau một năm, công ty mở rộng quy mô, sản xuất tăng, thị trường mở rộng, EPS tăng lên 1 đồng. P/E của cổ phiếu này sẽ là 5 (5 ÷ 1), nghĩa là thời gian thu hồi vốn còn 5 năm, thay vì 10 năm ban đầu.

Ngược lại, nếu công ty gặp khó khăn, như bị hạn chế thương mại, lỗ, EPS giảm còn 0.25 đồng, P/E sẽ là 20 (5 ÷ 0.25), nghĩa là phải chờ 20 năm để thu hồi vốn, thay vì 10 năm. Sự biến động của EPS làm thời gian thu hồi vốn linh hoạt hơn.

P/E vẫn là chỉ số quan trọng vì có thể so sánh các cổ phiếu với nhau

Dù có những hạn chế, P/E vẫn là tiêu chuẩn phổ biến để so sánh các cổ phiếu trong cùng thị trường, vì giúp nhà đầu tư dễ dàng nhận biết cổ phiếu nào đang rẻ hoặc đắt hơn. Nhà đầu tư có thể dùng P/E để lọc các cổ phiếu ban đầu, rồi phân tích sâu hơn để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu của từng cổ phiếu. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro trong đầu tư.

Tóm lại: P/E là công cụ mạnh mẽ, nhưng cần kết hợp với các phương pháp khác

Nhà đầu tư thành công không nhất thiết phải dựa vào một công cụ duy nhất. Trong thời kỳ thị trường biến động, họ có thể dùng phân tích kỹ thuật để hỗ trợ. Nhưng khi thị trường chững lại, có nhiều cổ phiếu tốt để chọn, P/E ratio trở thành vũ khí quan trọng giúp xác định thời điểm mua bán chính xác hơn.

Dù cổ phiếu giảm bao nhiêu phần trăm so với đỉnh, vẫn có thể còn đắt hoặc cổ phiếu giảm nhẹ lại bị định giá quá thấp. Qua bài viết này, nhà đầu tư đã hiểu rõ P/E là gì, cách sử dụng và điểm cần lưu ý. P/E trở thành công cụ cần thiết trong kho vũ khí của nhà đầu tư, giúp chọn lọc những cổ phiếu tốt, nắm giữ hiệu quả trong danh mục.