Năm 2025 bùng nổ thị trường vàng: Tại sao các cổ phiếu liên quan đến vàng này lại đáng chú ý?

Vàng đạt mức cao kỷ lục, cổ phiếu ý tưởng tăng vọt

Kể từ đầu năm 2025, thị trường vàng quốc tế đã diễn ra một màn trình diễn ấn tượng. Trong vòng chưa đầy 3 tháng, giá vàng đã tạo ra 20 lần mức cao kỷ lục mới, điều này hiếm gặp trong lịch sử thị trường vàng.

Các yếu tố chính thúc đẩy đợt tăng này gồm có ba: Thứ nhất, tình hình địa chính trị toàn cầu căng thẳng — xung đột Nga-Ukraina bế tắc, tình hình Trung Đông leo thang, chính sách thuế của chính phủ Mỹ đầy biến động, tất cả đều làm tăng mạnh tâm lý phòng ngừa rủi ro của thị trường, vàng như một tài sản trú ẩn truyền thống lại được kích hoạt giá trị. Thứ hai, kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang có thể giảm lãi suất, đồng USD mất đi nền tảng tín dụng vững chắc, chi phí nắm giữ vàng giảm, trong khi vị thế chiến lược của vàng như một dự trữ thay thế lại tăng cao. Thứ ba, làn sóng mua vàng của các ngân hàng trung ương toàn cầu tiếp tục, lượng mua vàng chính thức năm 2024 đã liên tục vượt qua ngưỡng nghìn tấn trong 3 năm liên tiếp, nguồn cung bị hạn chế do giới hạn khai thác và giảm lượng thu hồi.

Đợt tăng này đạt đỉnh vào giữa tháng 4. Trong vòng chỉ 8 ngày giao dịch, hợp đồng vàng tương lai COMEX tăng vọt 430 USD, mức tăng 15%, thậm chí vượt qua ngưỡng tâm lý 3500 USD/ounce một cách lịch sử. Dù sau đó có điều chỉnh giảm, phần lớn các tổ chức đầu tư vẫn duy trì thái độ thận trọng lạc quan. Họ cho rằng, đợt tăng đột biến ngắn hạn có thể sắp kết thúc, nhưng dưới tác động kép của nhu cầu trú ẩn địa chính trị và làn sóng phi đô la hóa, mức hỗ trợ dưới của giá vàng khá vững chắc, thái độ dài hạn vẫn tích cực.

Sức mạnh của giá vàng phản ánh trực tiếp trong cổ phiếu ý tưởng vàng, đặc biệt là các cổ phiếu khai thác và luyện kim vàng thể hiện rõ nét. Ví dụ, tập đoàn khai thác mỏ lớn của Canada Agnico Eagle (AEM) từ đầu năm đến nay đã tăng 42%; mỏ vàng lâu đời của Nam Phi DRDGold (DRD) tăng vọt 57%; Alamos Gold (AGI) dù có điều chỉnh vẫn duy trì mức tăng 27% trong năm. ETF vàng SPDR (GLD) theo dõi giá vàng hiện vật cũng đã gần chạm mức lợi nhuận 20% kể từ đầu năm.

Cổ phiếu ý tưởng vàng là gì? Các lý luận đầu tư ra sao?

Cổ phiếu ý tưởng vàng là chỉ các cổ phiếu của các công ty niêm yết liên quan đến vàng. Các doanh nghiệp này tham gia vào toàn bộ chuỗi ngành vàng như thăm dò, khai thác, chế biến, bán hàng, đầu tư và dịch vụ tài chính. Giá cổ phiếu của các công ty này thường liên quan chặt chẽ đến xu hướng giá vàng — khi giá vàng tăng, khả năng sinh lời của các công ty này cũng tăng, khiến cổ phiếu tăng theo.

Tuy nhiên, có một sự phân biệt nhỏ nhưng quan trọng: giá vàng và giá cổ phiếu ý tưởng vàng không hoàn toàn tỷ lệ thuận tuyệt đối. Ngoài ảnh hưởng của giá vàng, còn bị chi phối bởi kết quả kinh doanh của công ty, hiệu quả quản lý, tâm lý thị trường và nhiều yếu tố khác. Tuy nhiên, khi giá vàng tăng, biên lợi nhuận cận biên của các công ty khai thác thường tăng mạnh, điều này thường kéo theo mức tăng của cổ phiếu vượt xa mức tăng của giá vàng — chính là sức hấp dẫn của cổ phiếu ý tưởng vàng.

Theo báo cáo mới nhất của Hiệp hội Vàng Thế giới, trong quý 1 năm 2025, tổng cầu vàng toàn cầu đạt 1.206 tấn (bao gồm cả đầu tư ngoài sàn), tăng nhẹ 1% so với cùng kỳ, lập mức cao mới kể từ 2016. Goldman Sachs dự đoán giá vàng có thể lên tới 3.700 USD/ounce vào cuối năm 2025, trong khi UBS duy trì mục tiêu 3.500 USD, đồng thời điều chỉnh dự báo dòng chảy ròng ETF vàng trong năm lên 450 tấn, phản ánh niềm tin của thị trường vào triển vọng dài hạn của vàng.

Các ông lớn vàng Mỹ: Barrick, Newmont, Wheaton dẫn đầu

Trong thị trường Mỹ, cổ phiếu ý tưởng vàng có thể phân thành ba loại theo chuỗi ngành:

Thượng nguồn (khai thác luyện kim) gồm các doanh nghiệp trực tiếp khai thác vàng từ mỏ, chịu ảnh hưởng trực tiếp và nhạy cảm nhất với biến động giá vàng.

Trung nguồn (phí quyền khai thác) chủ yếu cung cấp tài chính cho hoạt động khai thác, nhận phần trăm doanh thu từ bán vàng.

Hạ nguồn (chế biến và bán hàng) gồm các doanh nghiệp trang sức và chế biến sản phẩm vàng.

Dưới đây là hiệu suất của các doanh nghiệp tiêu biểu:

Barrick Gold (GOLD): Tập đoàn khai thác mỏ vàng toàn cầu

Barrick Gold thành lập năm 1983, là một trong những tập đoàn khai thác vàng lớn nhất thế giới, có giá trị thị trường trên 27 tỷ USD. Sở hữu 16 mỏ khai thác tại 13 quốc gia, chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực vàng và đồng.

Kết quả quý 1 năm 2025 rất khả quan. Mặc dù sản lượng vàng giảm từ 940.000 oz xuống còn 758.000 oz so với cùng kỳ năm ngoái, nhưng nhờ giá vàng tăng mạnh, giá trung bình đạt 2.075 USD/oz, tăng lên 2.898 USD/oz. Do đó, doanh thu quý đạt 3,13 tỷ USD, tăng 13,8% so với cùng kỳ; lợi nhuận ròng điều chỉnh trên mỗi cổ phiếu là 0,35 USD, vượt xa dự báo 0,30 USD. Công ty duy trì dự báo sản lượng cả năm trong khoảng 3,15-3,5 triệu oz.

Newmont (NEM): Chỉ số S&P 500 duy nhất có cổ phiếu khai thác vàng

Là công ty khai thác vàng lớn nhất toàn cầu, NEM hoạt động trong năm 2024 khá trung bình, nhưng với đà tăng giá vàng, trở thành cơ hội đầu tư hấp dẫn. Đây là cổ phiếu duy nhất trong chỉ số S&P 500 thuộc ngành khai thác vàng, mang lại sự ổn định cho thị trường.

Kết quả quý 1 năm 2025 của NEM rất ấn tượng, lợi nhuận ròng đạt 1,9 tỷ USD, tăng gần 11 lần so với cùng kỳ, EPS là 1,68 USD, EPS điều chỉnh là 1,25 USD, vượt xa dự báo 0,9 USD. Mặc dù sản lượng vàng quý này giảm 8,3% còn 1,54 triệu oz, nhưng trong bối cảnh giá vàng đạt đỉnh 2.944 USD/oz, tăng 41% so với cùng kỳ, khả năng sinh lời của công ty thể hiện rõ nét.

Wheaton Precious Metals (WPM): Mô hình mua vào mang lại lợi nhuận ổn định

Wheaton Precious Metals (thành lập năm 2004) không phải là công ty khai thác truyền thống, mà sử dụng mô hình “hợp đồng mua kim loại quý” đặc biệt, ký hợp đồng với các mỏ khoáng sản toàn cầu để mua vàng với giá ưu đãi. Mô hình này có rủi ro tương đối thấp.

Quý 1 năm 2025, báo cáo vượt dự kiến, EPS đạt 0,55 USD, cao hơn dự kiến 0,52 USD; doanh thu vượt 470 triệu USD, cao hơn dự báo của các nhà phân tích 13%. Sau giờ giao dịch, giá cổ phiếu tăng 4,62%, Ngân hàng Hoàng gia Canada nâng mục tiêu giá từ 75 USD lên 80 USD.

Goldcorp (KGC): Dòng tiền và cổ tức đều tăng

Goldcorp chủ yếu hoạt động trong khai thác và chế biến vàng, còn có mỏ bạc, hoạt động tại châu Mỹ, Nga và Tây Phi. Quý 1 năm 2025, dòng tiền tự do gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái, công bố kế hoạch hoàn trả cổ tức 650 triệu USD.

Các chỉ số chính đều ấn tượng: sản lượng vàng quy đổi đạt 512.088 oz, biên lợi nhuận trên mỗi oz tăng 67% so với cùng kỳ, đạt 1.814 USD; dòng tiền hoạt động đạt 597,1 triệu USD, dòng tiền tự do là 370,8 triệu USD, thể hiện năng lực tài chính mạnh mẽ.

Các mục tiêu vàng trong chứng khoán Đài Loan: Guangyang, Jinyiding, Jialong ba chân vững chắc

Trong thị trường Đài Loan, cổ phiếu ý tưởng vàng khá hiếm, chủ yếu gồm ba công ty sau:

Guangyang (1785) là nhà sản xuất chính trong ngành kim loại quý và kim loại hiếm của Đài Loan, quý 1 năm 2025 doanh thu 8,243 tỷ TWD, tăng mạnh 30.6% so với cùng kỳ, chủ yếu nhờ giá kim loại quý tăng và mở rộng kinh doanh mục tiêu bán dẫn. Lợi nhuận gộp đạt 1,219 tỷ TWD, tăng 70.6%; lợi nhuận hoạt động là 839 tỷ TWD, tăng 145%. Tuy nhiên, quý 1 do biến động giá kim loại quý mạnh gây thiệt hại phòng ngừa rủi ro, lợi nhuận ròng giảm còn 358 triệu TWD.

Jinyiding (8390) là nhà tái chế kim loại quý lớn của Đài Loan, thành lập năm 1997. Doanh thu chính đến từ thu hồi kim loại quý, trong đó vàng chiếm 30%, đồng và các kim loại công nghiệp khác chiếm 50%. Nhờ mở rộng chuỗi cung ứng của TSMC và giá kim loại quý tăng, quý 1 năm 2025 doanh thu hợp nhất đạt 1.106 tỷ TWD, lợi nhuận trước thuế 145 triệu TWD, EPS cơ bản là 1.22 TWD, tăng rõ rệt so với cùng kỳ.

Jialong (9955) là nhà luyện kim loại quý của Đài Loan, doanh thu từ kim loại chiếm khoảng 90%. Dù kết quả kinh doanh liên tục thua lỗ, chưa từng trả cổ tức trong 10 năm, nhưng tỷ lệ doanh thu từ vàng cao khiến dễ bị ảnh hưởng bởi giá vàng. Quý 1 năm 2025, doanh thu hợp nhất khoảng 320 triệu TWD, tăng khoảng 12%; lợi nhuận gộp khoảng 65 triệu TWD (tỷ lệ gộp khoảng 20%); lợi nhuận sau thuế khoảng 35 triệu TWD, EPS khoảng 0.38 TWD.

Năm yếu tố then chốt ảnh hưởng đến cổ phiếu ý tưởng vàng

1. Biến động giá vàng (động lực trực tiếp nhất)

Đây là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp nhất đến cổ phiếu ý tưởng vàng. Giá vàng tăng → doanh thu các mỏ khai thác tăng → lợi nhuận tăng → giá cổ phiếu tăng, chuỗi logic này liên tục. Trong 50 năm qua, giá vàng đã tăng hơn 62 lần. Dù ngắn hạn có thể điều chỉnh, các tổ chức như Goldman Sachs và UBS vẫn duy trì dự báo tích cực về giá vàng cuối 2025.

2. Tình hình kinh tế toàn cầu

Khi bất ổn kinh tế tăng (suy thoái, biến động chính trị), tâm lý sợ rủi ro tăng cao, dòng vốn chảy vào các tài sản trú ẩn như vàng, đẩy giá vàng và cổ phiếu ý tưởng vàng tăng theo. Hiện tại, xung đột Nga-Ukraina, đàm phán thương mại Trung-Mỹ và các yếu tố khác liên tục duy trì nhu cầu trú ẩn.

3. Lãi suất và chính sách tiền tệ

Môi trường lãi suất thấp có lợi cho vàng tăng giá vì giảm chi phí cơ hội giữ tài sản không sinh lợi. Khi ngân hàng trung ương nâng lãi suất để chống lạm phát, nhà đầu tư có xu hướng chuyển sang các tài sản có lợi suất cao hơn, nhu cầu vàng giảm. Dự đoán giảm lãi suất của Fed đang hỗ trợ mạnh cho đà tăng của vàng hiện tại.

4. Chi phí sản xuất và vận hành

Cấu trúc chi phí của các mỏ khai thác ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh lời. Chi phí lao động, thiết bị, năng lượng, môi trường tăng sẽ thu hẹp lợi nhuận; ngược lại, tiến bộ kỹ thuật hoặc tối ưu quản lý có thể giảm chi phí, nâng cao lợi nhuận.

5. Cân bằng cung cầu

Cân đối cung vàng toàn cầu (khai thác mới + thu hồi) và cầu (trang sức + đầu tư + công nghiệp) quyết định giá vàng. Khi nguồn cung hạn chế, cầu tăng cao, kỳ vọng tăng giá vàng sẽ mạnh hơn.

Đầu tư trực tiếp vàng hay cổ phiếu ý tưởng vàng?

Nhà đầu tư kỳ vọng giá vàng đối mặt với lựa chọn: mua vàng trực tiếp (sổ vàng, vàng miếng, vàng thỏi, ETF vàng) hay mua cổ phiếu ý tưởng vàng?

Ưu điểm đầu tư vàng: Rủi ro thấp hơn, vàng là kim loại quý có giá trị ổn định, được toàn cầu công nhận. Nhưng lợi nhuận thấp hơn, ít biến động hơn.

Ưu điểm cổ phiếu ý tưởng vàng: Tiềm năng lợi nhuận lớn hơn, đặc biệt khi giá vàng tăng, cổ phiếu thường tăng vượt mức tăng của vàng. Ví dụ, quý 1 năm 2025, các cổ phiếu như NEM, GOLD tăng trưởng vượt xa 20% của GLD. Đồng thời, đa dạng hóa tài sản, thường thể hiện tốt trong suy thoái.

Nhược điểm cổ phiếu ý tưởng vàng: Biến động lớn hơn. Từ tháng 4 đến 10 năm 2022, vàng giảm 15%, nhưng cổ phiếu ý tưởng vàng giảm tới 38%. Ngoài ra còn phải đối mặt với rủi ro quản lý công ty, chi phí sản xuất.

Khuyến nghị đầu tư: Nhà đầu tư bảo thủ phù hợp với vàng và ETF vàng; nhà đầu tư thích rủi ro cao phù hợp với cổ phiếu ý tưởng vàng; nhà đầu tư trung bình có thể cân nhắc ETF như GDX, GDXJ để phân tán rủi ro.

Hai phương pháp đầu tư cổ phiếu ý tưởng vàng

Phương pháp 1: Đầu tư qua quỹ hoặc ETF để phân tán

VanEck Vàng Khai Thác ETF (GDX) và VanEck ETF Khai Thác Vàng Nhỏ (GDXJ) đều gồm các cổ phiếu của các công ty khai thác vàng lớn toàn cầu, giúp phân tán rủi ro hiệu quả.

GDX chủ yếu gồm các mỏ lớn như Newmont, Barrick Gold, trọng số gồm Newmont (12.05%), AEM.TO (11.81%), WPM.TO (7.49%), ABX (6.59%), FNV.TO (6.57%).

GDXJ thiên về các công ty vốn nhỏ như Jialong, trọng số gồm AGI.TO (7.05%), HMY (6.80%), EVN.AX (6.25%), PAAS.TO (5.71%), BTO.TO (4.93%).

Trong 1 năm, lợi nhuận GDX đạt 29.92%, GDXJ đạt 32.59%; 5 năm lần lượt là 26.69% và 27.85%. Nhà đầu tư dựa vào mức độ rủi ro để chọn.

Phương pháp 2: Mua trực tiếp cổ phiếu

Ngoài ETF, còn có thể mua trực tiếp cổ phiếu. Mua cổ phiếu ý tưởng vàng của Đài Loan cần mở tài khoản tại các công ty chứng khoán trong nước; mua cổ phiếu Mỹ qua các dịch vụ uỷ thác hoặc các sàn quốc tế như Mitrade, InteractiveBrokers, TD Ameritrade, Firstrade.

Các nền tảng này có đặc điểm riêng: Mitrade hỗ trợ nạp rút bằng TWD, không phí giao dịch; InteractiveBrokers thành lập từ 1977, hỗ trợ mở nhiều quốc gia; TD Ameritrade phù hợp giao dịch số lượng lớn; Firstrade không yêu cầu số dư tối thiểu.

Triển vọng: Ba xu hướng tương lai của cổ phiếu ý tưởng vàng

Xu hướng 1: Giá vàng dài hạn đã xác định tăng cao

Dù ngắn hạn có thể điều chỉnh do biến động thương mại, nhưng các yếu tố như chiến tranh Nga-Ukraina, căng thẳng Trung Đông, đàm phán thương mại Trung-Mỹ vẫn duy trì nhu cầu trú ẩn. Làn sóng phi đô la hóa và mua vàng của ngân hàng trung ương sẽ tạo nền tảng dài hạn cho giá vàng, dự kiến cuối 2025, giá vàng sẽ lên trong khoảng 3.500-3.700 USD/oz.

Xu hướng 2: Giá vàng cao thúc đẩy khai thác mở rộng

Giá vàng cao sẽ khuyến khích các mỏ khai thác tại châu Phi, Úc, Nam Mỹ mở rộng công suất. Dự kiến, quy mô ngành khai thác vàng toàn cầu từ 2025-2030 sẽ tiếp tục tăng, châu Á và Bắc Mỹ là các thị trường tăng trưởng chính, điều này sẽ mang lại lợi ích lớn cho cổ phiếu ý tưởng vàng.

Xu hướng 3: AI và dữ liệu lớn cách mạng hóa ngành khai thác

Công nghệ trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn đang cách mạng hóa toàn bộ quy trình khai thác vàng từ thăm dò đến sản xuất. Năm 2024, các công ty khai thác đã đầu tư 218 triệu USD vào hệ thống AI, dự kiến xu hướng này sẽ tiếp tục tăng cường, nâng cao hiệu quả khai thác và lợi nhuận.

Kết luận

Cùng với bất ổn kinh tế toàn cầu gia tăng và tình hình địa chính trị căng thẳng, cổ phiếu ý tưởng vàng rõ ràng đang trở thành tâm điểm đầu tư của thị trường vốn. Chỉ cần nắm bắt xu hướng phát triển ngành, áp dụng chiến lược đầu tư hợp lý, nhà đầu tư có thể thu về lợi nhuận đáng kể trong lĩnh vực này. Dù là lựa chọn ETF để phân tán hay mua cổ phiếu trực tiếp, đều cần dựa trên khả năng chịu đựng rủi ro và mục tiêu đầu tư của bản thân. Thời điểm này chính là thời điểm thích hợp để thận trọng phân bổ vào lĩnh vực này.