Sự bùng nổ đến gõ cửa? Nền kinh tế Thái Lan nên đối phó với cơn bão này như thế nào

Tại sao hiện nay cần chú ý đến rủi ro lạm phát đình trệ

Khi tăng trưởng kinh tế chững lại, giá cả vẫn tiếp tục tăng thì xảy ra chuyện gì? Đó chính là lạm phát đình trệ (Stagflation)—một lời nguyền kinh tế khiến tất cả các quốc gia đều đau đầu. Đối với các nước đang phát triển như Thái Lan, rủi ro này không phải là giả thuyết xa vời mà là mối đe dọa thực tế cần phải đánh giá nghiêm túc.

Nguy hiểm của lạm phát đình trệ nằm ở chỗ nó phá vỡ logic thông thường của kinh tế học. Thường khi suy thoái kinh tế xảy ra, nhu cầu tiêu dùng giảm sẽ tự nhiên kéo giảm giá cả. Nhưng trong môi trường lạm phát đình trệ, tỷ lệ thất nghiệp cao, tăng trưởng chậm lại, giá cả lại tiếp tục tăng. Điều này gây tác động lớn nhất đến nhóm thu nhập thấp—thu nhập vốn đã ít ỏi lại bị mất giá do lạm phát, đời sống giảm sút nghiêm trọng.

Bản chất của lạm phát đình trệ: Hai tin xấu về kinh tế chồng chất

Lạm phát đình trệ bắt nguồn từ sự kết hợp của hai từ: đình trệ (Stagnation) và lạm phát (Inflation).

Theo định nghĩa nghiêm ngặt, lạm phát đình trệ là khi tăng trưởng kinh tế chững lại hoặc âm, trong khi chỉ số giá tiêu dùng lại tăng cao. Trong lý thuyết, điều này dường như không thể—ai lại nâng giá trong thời kỳ suy thoái?

Câu trả lời nằm ở lạm phát do chi phí đẩy. Loại lạm phát này không xuất phát từ cầu quá mức mà đến từ việc chi phí sản xuất tăng cao—ví dụ như giá dầu tăng vọt, nguyên vật liệu khan hiếm, chuỗi cung ứng đứt gãy. Các doanh nghiệp đối mặt với áp lực chi phí, hoặc là đóng cửa, hoặc là tăng giá chuyển sang người tiêu dùng. Kết quả là thất nghiệp tăng, giá cả cũng tăng theo.

Bài học lịch sử: Trường hợp điển hình của Mỹ thập niên 1970

Lần bùng phát lớn đầu tiên của lạm phát đình trệ hiện đại xảy ra vào thập niên 1970 tại Mỹ. Cuộc khủng hoảng bắt nguồn từ lệnh cấm vận dầu mỏ của Trung Đông—các quốc gia Ả Rập phản đối sự ủng hộ của phương Tây đối với Israel, đột ngột tuyên bố cấm vận dầu.

Kết quả là gì? Tỷ lệ lạm phát của Mỹ tăng vọt trên 10%, tỷ lệ thất nghiệp cũng gần 10%. Hai con số này cùng xuất hiện đã phá vỡ mọi dự đoán của các nhà kinh tế thời đó. Thậm chí, vấn đề kéo dài nhiều năm mà chưa có giải pháp rõ ràng.

Trong giai đoạn 1977-1980, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đã thay ba chủ tịch để cố gắng kiểm soát tình hình. Người cuối cùng, ông Paul Volcker, đã đưa ra quyết định quyết liệt: nâng lãi suất chuẩn lên 18%. Đây là liều thuốc mạnh—nó thực sự kiềm chế được lạm phát, nhưng đổi lại là cuộc suy thoái tồi tệ nhất sau chiến tranh của Mỹ.

Toàn bộ thập niên 1980 đầu, nền kinh tế Mỹ rơi vào vòng luẩn quẩn “suy thoái—phục hồi—suy thoái lại”. Cuộc khủng hoảng này còn ảnh hưởng xa hơn biên giới Mỹ—nhiều quốc gia ở châu Mỹ Latin rơi vào khủng hoảng nợ, gần như sụp đổ toàn khu vực.

Bài học rút ra là: Một khi đã rơi vào lạm phát đình trệ, cách giải quyết thường rất đau đớn hoặc mất nhiều thời gian.

Thái Lan hiện ở vị trí nào

Chúng ta hãy xem xét tình hình kinh tế Thái Lan qua ba chỉ số:

Triển vọng tăng trưởng vẫn còn hỗ trợ

Ngân hàng trung ương Thái Lan dự báo tăng trưởng GDP năm 2023 là 3.7%. Mức tăng này có vẻ không cao, nhưng vẫn có những điểm hỗ trợ:

Hồi phục ngành du lịch là động lực chính. Dự kiến năm 2023, lượng khách quốc tế sẽ đạt 22 triệu lượt (chưa tính đóng góp từ Trung Quốc mở cửa hoàn toàn). Con số này cực kỳ quan trọng đối với nền kinh tế Thái Lan—du lịch, ẩm thực, khách sạn, bán lẻ đều hưởng lợi.

Tiêu dùng nội địa ổn định phục hồi. Khi tình hình việc làm cải thiện, thu nhập tăng, các hộ gia đình và doanh nghiệp đều chi tiêu nhiều hơn. Điều này tạo thành chu trình tích cực.

Tỷ lệ thất nghiệp đang cải thiện

Dữ liệu thất nghiệp của Thái Lan khá khả quan. Hiện có khoảng 490.000 người thất nghiệp, tỷ lệ thất nghiệp chỉ 1.23%. Số người thất nghiệp dài hạn giảm từ 180.000 xuống còn 100.000. Điều này cho thấy thị trường lao động đang phục hồi khỏe mạnh.

Lao động đầy đủ nghĩa là: nhiều người có thu nhập → khả năng tiêu dùng tăng → doanh số bán hàng của doanh nghiệp tăng → cơ hội việc làm tiếp tục mở rộng. Điều này hoàn toàn trái ngược với đặc điểm của lạm phát đình trệ.

Lạm phát đang giảm nhiệt nhưng vẫn cần cảnh giác

Tháng 2 năm 2023, chỉ số giá tiêu dùng của Thái Lan tăng 3.79% so với cùng kỳ—đây là quá trình giảm dần. So với tháng 1 là 5.02%, lạm phát rõ ràng đang dịu lại.

Các yếu tố thúc đẩy lạm phát giảm gồm:

• Giá dầu quốc tế giảm
• Chính phủ điều chỉnh giá nhiên liệu
• Giá nông sản theo mùa giảm

Tuy nhiên, vẫn còn những mối lo ngại. Ngân hàng trung ương Thái Lan thừa nhận, miễn là các doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với áp lực chi phí cao, lạm phát có thể duy trì ở mức cao trong thời gian dài hơn.

Thái Lan có thực sự rơi vào lạm phát đình trệ không? Hiện tại có vẻ câu trả lời là không

Các nhà phân tích đều đồng thuận: Rủi ro lạm phát đình trệ của Thái Lan hiện ở mức thấp. Tại sao?

Tăng trưởng và lạm phát không đồng bộ. Trong một nền kinh tế khỏe mạnh, khi tăng trưởng tăng tốc thì lạm phát cũng tăng, khi tăng trưởng chậm lại thì lạm phát giảm. Thái Lan đang trải qua tăng trưởng nhẹ nhàng nhưng ổn định, lạm phát từ mức cao đang giảm dần—đây không phải là cấu hình của lạm phát đình trệ.

Thị trường lao động mạnh mẽ. Tỷ lệ thất nghiệp thấp và tiếp tục cải thiện, cho thấy nền kinh tế vẫn đang hấp thụ lao động. Điều này trái ngược hoàn toàn với đặc điểm thất nghiệp cao trong lạm phát đình trệ.

Nhu cầu đang phục hồi. Dữ liệu về du lịch, tiêu dùng, dịch vụ đều cho thấy nhu cầu đang tăng lên, chứ không phải đình trệ.

Nhưng rủi ro dài hạn không thể xem nhẹ

Dù hiện tại rủi ro còn kiểm soát được, Thái Lan vẫn đối mặt với một số thách thức cần theo dõi lâu dài:

Không chắc chắn toàn cầu. Rủi ro ngân hàng ở Mỹ và châu Âu, dự báo suy thoái, đều có thể ảnh hưởng đến Thái Lan. Áp lực xuất khẩu có thể gia tăng.

Chi phí cấu trúc tăng cao. Xu hướng dài hạn về giá điện, vận chuyển, nhân công vẫn chưa đảo ngược. Điều này tự nhiên đẩy chi phí doanh nghiệp lên.

Thay đổi cấu trúc dân số. Dân số Thái Lan già hóa nhanh, điều này sẽ đẩy chi phí an sinh xã hội lên, từ đó thúc đẩy lạm phát.

Hạn chế về nợ. Nợ của các hộ gia đình Thái Lan ở mức cao. Nếu ngân hàng trung ương buộc phải tăng lãi suất để chống lạm phát, chi phí vay mượn tăng sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến tiêu dùng và đầu tư.

Nếu lạm phát đình trệ thực sự xảy ra, cần làm gì

Đối với các nhà hoạch định chính sách

Tăng cung nội địa. Phần lớn lạm phát đình trệ bắt nguồn từ hạn chế cung ứng. Chính phủ cần nâng cao năng lực sản xuất trong nước, tăng cung hàng hóa và dịch vụ, từ đó giữ ổn định việc làm và giảm giá.

Phối hợp chính sách tiền tệ và tài khóa. Nếu chỉ dựa vào tăng lãi suất của ngân hàng trung ương sẽ gây thêm gánh nặng cho nền kinh tế, chính sách tài khóa cần hỗ trợ—hỗ trợ các doanh nghiệp và cá nhân bị ảnh hưởng, tránh thất nghiệp gia tăng.

Giám sát và ứng phó sớm. Đừng đợi đến khi lạm phát đình trệ hình thành hoàn toàn mới phản ứng. Khi chi phí bắt đầu tăng, cần hành động ngay.

Đối với nhà đầu tư

Phân bổ tài sản chống lạm phát. Khi rủi ro lạm phát tồn tại, danh mục đầu tư cần bao gồm các tài sản có khả năng tăng giá trong môi trường lạm phát cao:

• Vàng: Công cụ chống lạm phát cổ điển trong lịch sử. Trong thời kỳ lạm phát cao, người ta dùng tài sản thực để thay thế tiền mất giá, giá vàng theo đó tăng lên.
• Hàng hóa: Dầu mỏ, nông sản… biến động cùng chiều với lạm phát.
• Bất động sản: Tài sản vật chất khó mất giá, giá trị nhà đất thường theo lạm phát tăng.
• Cổ phiếu chu kỳ: Các ngành liên quan đến chu kỳ kinh tế, trong một số giai đoạn thể hiện vượt trội.

Đa dạng hóa danh mục. Đừng bỏ tất cả trứng vào một giỏ. Vì không ai có thể dự đoán chính xác hoàn toàn hướng đi của nền kinh tế.

Theo dõi dữ liệu thường xuyên. Cập nhật tỷ lệ thất nghiệp, chỉ số giá tiêu dùng, tăng trưởng GDP để cảm nhận nhiệt độ của nền kinh tế.

Kết luận: Cần thận trọng nhưng cũng phải lạc quan

Hiện tại, nền kinh tế Thái Lan chưa cho thấy tín hiệu rõ ràng của lạm phát đình trệ. Hồi phục du lịch, cải thiện việc làm, giá cả dịu lại là những tín hiệu tích cực.

Nhưng kinh tế luôn tiềm ẩn những bất ngờ. Bất kỳ biến động lớn nào của tình hình toàn cầu—xung đột địa chính trị, sụp đổ hệ thống tài chính, đứt gãy chuỗi cung ứng—đều có thể thay đổi cục diện.

Với người bình thường, lời khuyên thực tế nhất là: giữ cảnh giác với các diễn biến của nền kinh tế, điều chỉnh phân bổ tài sản phù hợp để ứng phó với nhiều kịch bản, đồng thời tin tưởng các chính sách sẽ có biện pháp cần thiết. Lạm phát đình trệ không phải là không thể chống lại, quan trọng là có đủ chuẩn bị hay không.